Afgelopen zaterdag 19 januari in het Concertgebouw in Amsterdam vond een bijzondere dag plaats rond het thema Elliott Carter 100 jaar geboren.
Al meer dan 25 jaar geleden was de laatste keer dat een hele dag is besteed aan de muziek van de Amerikaanse componist Elliott Carter in Amsterdam. Het was tijdens het Holland Festival van 1982 waar Elliott Carter als hoofdcomponist van het festival geëerd werd. Dit jaar is het weer een belangrijk Elliott Carter jaar. Hij wordt 11 december a.s. 100 jaar oud. De Zaterdag Matinee organiseerde een dag met Elliott Carter vooruitlopend op deze bijzondere gebeurtenis. Terecht wordt de muziek van Carter geregeld gespeeld ondanks al de technische moeilijkheden van deze vertegenwoordiger bij uitstek van het modernisme in muziek. Zijn muziek geeft zich niet makkelijk prijs. Je moet eraan werken als luisteraar. Maar zijn muziek is zo fascinerend en speels tegelijk dat ik in ieder geval de tijd en aandacht wil besteden om de muziek te doorgronden. Wat mij bijzonder aanspreekt aan zijn muziek is de lichtheid de speelsheid en het (realistische) optimisme die de luisteraar omarmt. Dit is vergelijkbaar met het gevoel dat ik ook heb met andere componisten zoals Haydn en Ligeti vooral in zijn latere werken.
In 1982 was Elliott Carter zelf aanwezig in Amsterdam als eregast van het Holland Festival. Toen was zijn kamermuziek het middelpunt van de uitvoeringen met bijzondere gasten zoals zijn vriend Charles Rosen die zowel een van zijn vroegste werken: de Pianosonate uit 1946 speelde als de toen pas geschreven Night fantasies voor piano. Een kwart eeuw later en meer dan dertig composities verder inclusief een opera What next? is Carter nog steeds actief als componist. In de zaterdag matinee vond de Nederlandse première plaats van zijn Horn Concerto uit 2006 en nu is hij bezig een fluitconcert te componeren voor de Berliner Philharmoniker.In het concert afgelopen zaterdagmiddag kon de luisteraar hoe Carter zich als componist heeft ontwikkeld. In de balletmuziek The Minotaur uit 1947 zijn echo’s van Stravinsky nog hoorbaar maar vanaf de jaren vijftig in bijvoorbeeld de Variations for orchestra uit 1953-55 en het Double concerto voor klavecimbel, piano en orkest uit 1961 dat trouwens zijn Nederlandse première in het Holland Festival uit 1982 beleefde, is het vooral de originaliteit van Carter die de boventoon voert. Afgelopen zaterdag werd als bonus de prachtige film uit 2004 over het leven en de muziek van Elliott Carter van de hand van Frank Scheffer: A Labyrinth of Time vertoond. Een film waaraan Frank Scheffer meer dan 20 jaar heeft gewerkt plaatst Carter en zijn muziek in de context van de Verenigde Staten en in het bijzonder New York in de 20e eeuw. Carter leeft niet in een ivoren toren maar neemt volledig deel aan een kosmopolitische maatschappij.Carter vergelijkt zijn muziek regelmatig met een democratische maatschappij waarin verschillende individuen ieder een eigen weg kunnen gaan, in plaats van samen in paradepas te lopen. Voor dat ideaal is de metropool de juiste metafoor. Een plek waar miljoenen mensen met verschillende achtergronden samenleven.In een programmatoelichting van de première van Carters Variations for orchestra schreef de componist dat zijn manifest als componist die niet alleen voor dit werk geldt maar voor zijn oeuvre als geheel:
“Ik heb geprobeerd een muzikale uitdrukking te vinden voor de ervaringen die iedereen meemaakt, wanneer hij geconfronteerd wordt met zoveel verschillende vormen van onverwachte veranderingen en relaties tussen karakters – in de menselijke belevingswereld onderzocht door psychologen en (roman)schrijvers, in de levenscyclus van insecten en waterdieren door biologen en dit geldt in elk domein van wetenschap en kunst”.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten