Robert Schumann: tussen jubelzang en doodsangst

Met de pelgrim in Das Paradies und die Peri komt het uiteindelijk goed. Ten langen leste mag ze door de hemelpoort binnentreden. De sopraan jubelt het bijna extatisch uit. Of het nu komt doordat de Duitse componist Robert Schumann (1810-1856) een romanticus pur sang is of een hartstochtelijk liefhebber van seks: zijn Frühlingssymphonie en Rheinische Symphonie bruisen van opperste gelukzaligheid. Over zijn psychische kwaal blijven de meningen verdeeld, maar over de doodsoorzaak bestaat nog nauwelijks twijfel: hersensyfilis. In zijn lezing zal Hans van der Ploeg, psychiater in Delta Psychiatrisch Centrum te Poortugaal en publicist voor diverse media, ingaan op de persoonlijkheid en de diepere drijfveren van deze uitbundige componist. Van der Ploeg doet onder meer onderzoek naar egodocumenten van beroemdheden uit kunst en literatuur, zoals Vaslav Nijinski, Antonin Artaud en Sylvia Plath. Aan bod komen Schumanns jeugdsituatie, de vroege dood van zijn vader en zuster, zijn relatie met Christel, door wie hij besmet raakt met syfilis, de gecompliceerde relatie met zijn muziekleraar en latere schoonvader Friedrich Wieck, met wiens dochter Clara hij na een jaar procederen in 1840 trouwt. Het lijkt alsof Schumann volledig vrij is van afgunst of jaloezie, gezien zijn onbaatzuchtige bewondering voor jong talent, zoals Johannes Brahms. We leren Schumann kennen als een begenadigd muziekjournalist, maar ook als een schuchtere, kwetsbare figuur. Waarom aanvaardt hij de post als dirigent in Düsseldorf, waar hij ten slotte in de Rijn springt. Wordt hij gedreven door jubelzang of doodsangst.

Vrijdag 1 oktober 2010, van 20:00 – 22:00 uur, zal Hans van der Ploeg, psychiater en publicist, in het kader van het Madness & Arts Festival een lezing verzorgen over de componist Robert Schumann. De lezing wordt gehouden in Bibliotheek Centrum, Gasthuisstraat 32 te Haarlem. De toegangsprijs voor deze avond bedraagt voor leden € 5,-; niet-leden betalen € 7,50.

Schumann 200 jaar!!

8 juni 2010 is het 200 jaar na de geboorte van de grote componist Robert Schumann en terecht krijgt hij ruimschoots de aandacht die hij verdient tenminste op de radio. De muziek van Schumann laat je nooit koud en het persoon Schumann wekt alleen maar sympathie op - tenminste bij mij.
Schumann overleed aan syfilis na een verblijf van tweeenhalf jaar in een psychiatrische inrichting in Bonn Endenich. Dit feit is aanleiding voor veel commentatoren van minstens de afgelopen honderd jaar om zijn (latere) muziek in dit licht te beoordelen. In de trant van: Schumann was psychiatrisch ziek aan het worden en dat hoor je terug in toenemende mate in de muziek van zijn laatste jaren. Het is bedenkelijk om zo te redeneren maar, ik geeft toe, de verleiding is groot. Het is vanzelfsprekend dat je vroegere werken zoals Carnival en Papillons van de jaren '30 van de 19e eeuw met de latere werken van de jaren '50 zoals het Vioolconcert vergelijkt. Misschien is deze latere muziek minder spontaan maar Schumann heeft een grote muzikale ontwikkeling doorgemaakt. En het betekent niet dat zijn creativiteit als componist is aangetast door manisch-depressiviteit.
Trouwens hoe moeten we de muziek van Schumanns jonge jaren die niet alleen spontaan maar vaak ook idiosyncratisch is beoordelen toen hij nog weinig last van ziekte verschijnselen had -.
Laten we Schumanns muziek in ieder geval op zijn eigen waarde lusiteren zonder te veel van een mogelijke ziektebeeld doorheen te mengen.
Dat gezegd is het leven bijzonder interessant geweest om kennis van te maken. Kijk bijvoorbeeld naar deze video reportages van Hans Haffmans voor Radio 4 met de titel Schumann achterna.











In Duitsland is men ook druk bezig om Schumann te herdenken bijvoorbeeld de Beiträge zur Jubiläum von Robert Schumann van de MDR.
Tenslotte nog een hoorspel van de Radio 4 website ‘Uitgesproken Schumann’ over de rol van Robert Schumann als muziekcriticus. Deel 1:
Deel 2:


Laten we niet de verrukkelijke muziek van Schumann niet vergeten. Mijn favorieten? In ieder geval de Fantasie op. 17, Liederkreis op. 24 (Heine) en Eichendorff op. 39, Dichterliebe
Das Paradies und die Peri, de symfonieën, het Pianoconcert en het Vioolconcert

En voor later vergeet niet de lezing van psychiater Hans van der Ploeg met de titel Robert Schumann: tussen jubelzang en doodsangst op 1 oktober in de bibliotheek Haarlem om 20.00 als onderdeel van de 3e Madness and Arts Festival in Haarlem.
IB

Componistenpaar Robert en Clara Schumann herleeft op witte doek

Het leven van het muziek- en componistenpaar Robert en Clara Schumann over triomf en vertwijfeling is het perfecte scenario voor een film. En regisseuse en scenarioschrijfster Helma Sanders-Brahms zal deze wereldberoemde romantische kunstenaars op het witte doek tot leven brengen, zo heeft de Duitse filmstichting NRW laten weten.

Actrice Martina Gedeck (Das Leben der Anderen en Bella Martha) gaat de rol vertolken van Clara Schumann (1819-1896). De Franse film- en theaterspeler Pascal Greggory kruipt in de huid van Robert Schumann (1810-1856) en Nikolai Kinski, zoon van Klaus Kinski, speelt de jonge Schumann.

De Franse Malik Zidi (32), die eerder aan de zijde stond van sterren als Catherine Deneuve en Gérard Depardieu, neemt de rol op zich van Johannes Brahms, een huisvriend van het koppel.
Regisseuse Sanders-Brahms zegt dat ze werd aangetrokken door het argument om een biografie te maken over de "eerste vrouwelijke wereldster, die Duitsland heeft voortgebracht". Sanders-Brahms ziet de succesvolle pianiste Clara in een rollenconflict. Niet alleen als echtgenote van een manisch-depressieve man, maar ook als godin van de geniale jonge Johannes Brahms en als moeder van een reeks kinderen.

De film, waarin het leven en de liefde tussen het Schumann-koppel en componist Johannes Brahms centraal staat, wordt in september 2008 in de filmzalen verwacht.

Bron: http://www.demorgen.be/dm/nl/1008/Showbizz/article/detail/31734/2007/07/18/Componistenpaar-Robert-en-Clara-Schumann-herleeft-op-witte-doek.dhtml

Dichterliebe

Vorige week hebben we tijdens de cursus Robert Schumann Clara Wieck: een liefde in muziek de liederencyclus Dichterliebe onder de loep genomen. See hier voor de powerpoint.Wat is een liederencyclus en in het bijzonder wat betekende dit muziekgenre voor Schumann als componist. De uitvoeringspraktijk van liederencycli in de 19^e eeuw kwam ook ter sprake. Opmerkelijk voor ons is het feit dat men liederencycli als geheel niet uitvoerde in concerten in de eerste helft van de 19^e eeuw. Die schöne Müllerin en Winterreise van Schubert zijn voor het eerst in respectievelijk 1861 en 1862 uitgevoerd - meer dan dertig jaar na het overlijden van de componist. Schumann stierf in 1856 en in hetzelfde jaar werd Dichterliebe voor het eerst uitgevoerd als experiment door de beroemde bariton Julius Stockhausen met niemand minder dan Johannes Brahms aan de piano.
Tijdens de les hebben we gedeeltes van de volgende cd’s beluisterd:Dein Angesicht op 127/2 één van de liederen die is weggelaten in de gedrukte uitgave van Dichterliebe. Peter Schreier (tenor) en Christoph Eschenbach (piano)
Voor de andere liederen van Dichterliebe heb ik gebruik gemaakt van de opname uit 1979 van Dietrich Fischer-Dieskau (bariton) en Christoph Eschenbach (piano)

De duetten van Fanny Hensel van Im wunderschönen Monat Mai, Aus meinen Thränen spreissen en Wenn ich in diese Augen seh staan op een cd met de titel ‘First encounter’
van Angelika Kirschlager en Barbara Bonney met Malcolm Martineau (piano)

Er is ook een interessante dvd van Reinbert de Leeuw als componist. Zijn inspiratiebron is duidelijk Dichterliebe. De titel is “Im wunderschönen Monat Mai”. Volgens Erik Voermans in Het Parool 'Met "Im wunderschönen Monat Mai vervaardigde Reinbert de Leeuw een persoonlijke cyclus van laatromantische liederen (Schubert en Schumann), in eigenzinnige en vaak wonderschone bewerkingen, geordend in driemaal zeven liederen, analoog aan de structuur van Schönbergs Pierrot lunaire. De Leeuw herschikte bekende liederen tot een kwetsbaar, poëtisch en mooi zwaarmoedig ritueel van de tragische liefde. Regisseur Cherry Duyns bracht het sober maar doeltreffend in beeld…'

Robert Schumann en Clara Wieck een liefde in muziek

Vorig jaar was het precies 200 jaar geleden dat de grote componist uit de Romantiek Robert Schumann is overleden. De Stadsbibliotheek Haarlem had toen een cursus willen organiseren rondom de muziek van Robert Schumann.

Veel documentatie over Robert Schumann is beschikbaar van zijn eigen hand. Er zijn heel veel brieven van Schumann gepubliceerd en hij heeft veel over muziek geschreven onder andere in het toonaangevende tijdschrift Neue Zeitschrift voor Musik dat hij in 1834 oprichtte. Daarnaast is er veel bekend over de turbulente relatie met Clara Wieck de jonge concertpianiste met wie hij na jaren conflict met haar vader eindelijk is getrouwd.

U begrijpt dat we niet verlegen zitten om interessante en soms sappige verhalen rondom Robert Schumann

En dan de muziek, daar draait het uiteindelijk om. In zijn jonge jaren heeft hij bijna uitsluitend piano muziek geschreven – enigmatisch en vooral geïnspireerd waarin hij vaak nieuwe paden betrad als componist. De Fantasie in C groot op. 17 is een van de meest aangrijpende stukken uit deze periode. In 1838 schreef Schumann aan Clara: “Ik ben net klaar met een in detail uitgewerkte fantasie in drie delen die ik al ruwweg schetste in juni 1836. Het eerste deel,is naar ik geloof het meest gepassioneerde dat ik ooit schreef – een diepgevoelde weeklacht voor jou.”

In 1840 componeerde Schumann ineens niet minder dan 140 liederen. Sommige van deze liederen zijn de bekendste geworden in het liedrepertoire en de liedcyclus Dichterliebe staat terecht bovenaan.

Als u meer wilt weten kunt u uiteraard opnames en veel boeken over Schumann – inclusief zijn brieven en geschriften via uw plaatselijke bibliotheek vinden.
Voor een korte lijst van aanbevolen literatuur klik hier.De bladmuziek kunt uw gratis downloaden van IMSLP.

U kunt cd's en dvd's via Muziekweb lenen. Via DigiLeen kunt u gratis digitale opnamen van Lotte Lehmann en Werner Güra lenen.
U kunt ook uiteraard deelnemen aan de cursus Robert Schumann en Clara Wieck een liefde in muziek in de Stadsbibliotheek Haarlem. De cursus begint 27 september 2007. Voor meer informatie i.borthwick@haarlem.nl