Panorama en Rachmaninov

Toen ik de omlsag van deze VPRO gids zag moest ik terugdenken aan mijn jeugd. Het actualiteiten programma van de BBC Panorama bestaat bijna 60 jaar. Het was een van mijn vaders favorieten programma's. Ik als kind van de basischool moest heel rustig zitten elke maandagavond om 20.00 uur wanneer Panorama begon anders moest ik meteen naar bed. Ik vond het programma meestal saai en moeilijk te volgen maar het begin was altijd veelbelovend vanwege de openingsmuziek. Een dramatischer opening van een actualiteitenprogramma kon je niet beter verzinnen. Een prachtige vondst van iemand bij de BBC in 1960's.
Maar wat was deze muziek. Het heeft jaren geduurd voordat ik achterkwam welk stuk het is en van welke componist. De componist is Rachmaninov. Wat een verrassing! Ik ben niet echt een fan van Rachmaninov. Ik ken het bekende 2e pianoconcert antuurlijk, de 2e symfonie en de symfonische dansen op. 45 en een paar piano stukken. Maar de eerste symfonie in d klein op. 13 nee. Ik heb nooit deze symfonie live gehoord maar er zijn een paar mooie opnames. Het mooiste dat ik tot nu toe heb gehoord is met het Concertgebouworkest onder leiding van Vladimir Ashkenazy.
U kunt deze opanme bij de Bibliotheek Haarlem e.o. lenen.

Concertgebouworkest

Toch wel leuk nietwaar? Muziekrecensenten van over de hele wereld hebben 'ons' Concertgebouworkest uitgeroepen tot beste orkest ter wereld. Het KCO wist hiermee voor te blijven op toporkesten als de Berliner Philharmoniker en de Wiener Philharmoniker (respectievelijk nr.2 & 3). De lijst werd bekend gemaakt door het toonaangevende blad Gramophone.
Twee jaar geleden eindigde het Concertgebouworkest in een vergelijkbare lijst, gepubliceerd in het Franse blad Le monde de la musique, nog op de twee plaats, achter de Wiener Philharmoniker.
(RK)

Koninklijk Concertgebouworkest onder leiding van...?

Afgelopen vrijdagmiddag is Mariss Jansons opgenomen in het AMC met hartklachten. De avond ervoor had hij voor het eerst de Turangalîla symfonie van Messiaen met het Koninklijk Concertgebouworkest in Amsterdam gedirigeerd. Het concert zou vrijdag- en zaterdagavond worden herhaald.
De leiding van het orkest is meteen in actie gekomen om voor een vervangende dirigent te zoeken. En het is hen gelukt om binnen een paar uur een dirigent te vinden die bereid was om het concert voor zijn rekening te nemen. Theo Wolters heeft het Koninklijk Concertgebouworkest in deze tiendelige symfonie gedirigeerd zonder repetitie en met amper voorbereidingstijd - een ongelofelijke prestatie zou je bijna zeggen. Maar de vraag blijft moeten we - het publiek en de uitvoerenden - blij zijn met deze prestatie?
Voor wie heeft de leiding van het orkest op zo'n korte termijn voor een vervangende dirigent geregeld? Dat Theo Wolters, trompettist bij het Koninklijke Concertgebouworkest en ook dirigent,erg zijn best deed staat buiten kijf maar is zoiets een onmogelijk opgaaf. Voor mij in de zaal was deze ervaring in ieder geval van begin tot het einde tenenkrommend. Hoe kon het ook anders? Een (relatief) onervaren dirigent moest binnen een paar uur een uitvoering voorbereiden van een complexe symfonie van Messiaen zonder een keer te repeteren met het orkest. Wat doe je het orkest en de solisten aan? Jean Yves Thibaudet speelde de solo piano partij trouwens voortreffelijk. Maar hoe moest alles samenkomen in een coherente uitvoering? Een amorfe uitvoering zonder focus was het resultaat. Wat een vernedering voor alle uitvoerenden!
Had de leiding van het orkest iets anders verwacht? Een wonder misschien? Jan Willem Loot, de algemeen directeur van het orkest legde de ontstane situatie uit aan het publiek aan het begin van het concert. Hij wenste ons een "spannend...en eh.. een mooi concert". Spannend was het zeker. Als luisteraar zat ik voortdurend op het punt van mijn stoel. Helaas niet omdat de muziek zo spannend klonk maar met het idee dat de uitvoering op elk moment kon instorten.
Dankzij heroïsche prestaties van Thibaudet en de welwillendheid van de Wolters' collega's uit het orkest is dat gelukkig niet gebeurd. Maar dit is iets dat ik niet nog een keer wil meemaken.
Dames en heren van het Koninklijke Concertgebouworkest, als de dirigent een paar uren voor het concert ziek wordt laat alstublieft het concert niet doorgaan anders veroorzaakt u misschien hartklachten zowel bij de uitvoerenden als bij het publiek.
Ik wens Mariss Jansons een spoedig herstel.

Nieuwe cd-carriere voor Bernard Haitink

Bernard Haitink is een dirigent die blijft verbazen. Haitink was één van de eerste dirigenten die begin 90-er jaren last kreeg van de crisis in de markt voor klassieke cd's. Ruim 15 jaar later, als Haitink ondertussen 78 jaar is, lijkt z'n opnamecarriere weer een nieuwe impuls te hebben gekregen dankzij de hausse in door orkesten in eigen beheer uitgegeven opnames.

In 1993 werd Haitink's 2e Mahlercyclus bij Philips met de Berliner Philharmoniker stopgezet (alleen de symfonieën 8 en 9 restten nog). Daarna volgden nog wel een paar uitgaven die al in de planning stonden (o.a. Don Carlos van Verdi) maar daarna was het over en uit bij Philips.

Ook Decca stopte met Haitink en nadat een 'Vaughan Williams'-cyclus was afgerond stopte ook EMI. De platencarriére van Haitink leek over.
Meer informatie hierover in het aan Haitink gewijde 'liber amoricum' (interview met Costa Pilavachi) van Paul Korenhof.

Nadien volgden nog wel wat losse live-uitvoeringen bij verschillende labels. O.a. heel fraaie vertolkingen van Jenufa en Pelleas & Melisande en een paar matig geslaagde Mahlersymfonieën met het Orchestre National de France bij het Franse label 'Naïve'.
Ook de 'Staatskapelle Dresden' bracht in eigen beheer prima live-opnamen met Bernard Haitink uit (Brahms's 1e symfonie en Bruckner's 6e symfonie). Bruckner's 6e verdient daarvan de meeste aandacht. Dat stuk wordt weinig gespeeld en het krijgt hier een echte topuitvoering.

In 2004 kwam er goed nieuws. Het nieuwe 'LSO-live label' van het 'London Symphony Orchestra' bracht moderne SACD opnamen van de symfonieën van Brahms uit. Weliswaar de derde integrale Brahms van Haitink (fraaie uitvoeringen op Philips van het Concertgebouworkest uit de begin 70-er jaren en Boston Symphony Orchestra uit de 80-er jaren gingen voor) maar toch. Nog mooier waren alle symfonieën van Beethoven met hetzelfde orkest vorig jaar. Felle en snelle uitvoeringen, spectaculair (hybride sacd) opgenomen. Haitink ging er mee op wereldtoernee o.a. door de VS. Z'n successen daar maakten hem tot 'Musician of the Year 2007' een titel die in de Nederlandse pers geen aandacht heeft gekregen.

Vorig jaar werd Haitink benoemd tot chefdirigent bij het 'Chicago Symphony Orchestra'. Ook het orkest uit Chicago is een eigen cd-label begonnen onder de naam 'CSO-Resound'. Mahler's '3e Symphonie' en Bruckner's 7e Symphonie zijn daar inmiddels met Haitink verschenen. Spectaculair klinkende en heel geraffineerde en diepgravende uitvoeringen.

Ook ons eigen Koninklijk Concertgebouw Orkest heeft inmiddels een aantal uitvoeringen met Haitink op het eigen 'RCO-live label' uitgebracht. 'Mahler's 4e Symphonie' en 'Bruckner's 8e' zijn mooie maar wat globaal klinkende uitvoeringen. 'Mahler's 4e' nam Haitink al vier keer eerder en 'Bruckner's 8e' drie keer eerder op. Daarmee kom ik ook bij het zwakke punt van al die in eigen beheer uitgegeven cd's. De repertoirkeuze is verre van verassend. Maar het is in ieder geval goed nieuws dat er weer regelmatig cd's met Haitink uitkomen. Voor de iPod-fans is het goed nieuws dat de meeste hier genoemde muziek downloadbaar via iTunes en sinds kort ook (DRM-vrij) bij Amazon in 256k-kwaliteit!

De meeste hierboven genoemde uitvoeringen zijn aanwezig in de collectie van de Stadsbibliotheek. Zo niet dan zijn ze altijd verkrijgbaar via de bibliotheek bij de Centrale Discotheek Rotterdam.

foto: Universal Music

Tags: boston symphony orchestra, chicago symphony orchestra, cso-resound, bernard haitink, haitink, london symphony orchestra, lso-live, royal concertgebouw orchestra, staatskapelle dresden

Het verhaal: Gidon Kremer en Mariss Jansons

Twee van de beste musici uit Letland waren samen te horen met het Koninklijke Concertgebouworkest van Amsterdam vorige week.
De combinatie van violist Gidon Kremer en chefdirigent Mariss Jansons van het Concertgebouworkest was bijzonder geslaagd in de Nederlandse première voor viool en orkest van Lonesome, 2 great Slava from 2 GKs van de Georgische componist Giya Kancheli. De titel verwijst zowel naar het religieuze, jaarlijks in Russische families gevierde 'Slava'-feest (slava=heil) als naar Mstislav Rostropovitsj want 'Slava' was de bijnaam van de beroemde cellist. De 2GK's verwijzen op hun beurt zowel naar de violist als componist.
Gidon Kremer is een rasverteller als violist en dit aspect kwam het duidelijkst naar voren in deze perfect afgestemde uitvoering met Mariss Jansons en het Concertgebouworkest die de balans in de felle contrasten tijdens het werk feilloos regisseerde. Al met al was deze uitvoering van Kancheli's Lonesome een prachtig verhaal.
Het eerste vioolconcert van Bartok waarin Gidon Kremer eveneens als solist optrad heeft ook een verhaal dit keer een liefdesverhaal: de liefde van de 26-jarige Bartok voor de violiste Stefi Geyer. Dit is een vroege compositie van Bartok waarvan de klank nog veel te denken aan de Duitse Romantiek van het einde van de 19e eeuw.
Het laatste werk van het programma was eveneens van Bartok: de suite uit het ballet 'De wonderbaarlijke Mandarijn' Hier werd een verhaal van een andere orde verteld. Het is overduidelijk hoorbaar hoeveel is gebeurd in Bartoks muzikale ontwikkeling in de tien à vijftien jaar sinds de compositie van het eerste vioolconcert. Bartok heeft definitief afscheid genomen van de Duitse romantiek en staat met beide benen in de 20e eeuw. De enorme en nauwelijks aflatende spanning werd adembenemend mooi en strak vertolkt door Jansons met het Concertgebouworkest. Een prachtig concert!