Olivier Messiaen

Olivier Messiaen improviseert op het orgel van Eglise de Saint-Trinité in Parijs waar hij organist was gedurende 61 jaren.

2008 is Messiaen-jaar en terecht. Geboren in 1908 geldt Olivier Messiaen nog steeds - zestien jaar naar zijn dood - als een toonaangevende componist van de 20 eeuw.
Messiaen was eigenzinnig en vindingrijk als componist. In deze tijd van secularisering is de volbloedige roomse muziek van Messiaen voor sommigen soms moeilijk te begrijpen. En dan zijn obsessie met vogelgezang en zijn liefde voor orgelmuziek. Niet een combinatie die veel mensen aanspreekt zou je zeggen en toch..
De vindingrijkheid van klank en ritme en de grote geste in zijn muziek is vaak meeslepend. Luister maar naar de orkestwerken zoals Des canyons aux étoiles of Et exspecto resurrectionem mortuorum en de Turangalila-symfonie voor een overweldigende muzikale ervaring. En tegelijkertijd kon Messiaen ook schitteren in kleine bezetting met als bekendste voorbeeld de Quatuor pour la fin du temps voor klarinet, viool cello en piano gecomponeerd tijdens de tweede wereldoorlog toen hij als krijgsgevangen zat.
Niet alles van Messiaen werkt zo goed als de bovengenoemde werken. Soms gaat hij zo over de top dat je als luisteraar geen raad meer weet - dan is de muziek soms zò uitgerekt en langzaam en/of unisono dat je bijna gek van wordt. En wat de denken van Messiaen als operacomponist. Hij heeft maar één opera geschreven: Saint François d'Assise (deze maand in de Muziektheater in Amsterdam te zien). Muzikaal is het zeker de moeite waard maar als een opera? Dit werk maakt wel duidelijk dat Messiaen geen dramatische maar een epische componist is.
Misschien is dit een van de redenen waarom Messiaen zo succesvol is als orgel componist. De epische kwaliteit van zijn muziek past wonderwel bij de klank van het orgel. De uitgebreide klankmogelijkheden van het orgel liet Messiaen een nieuwe muzikale wereld creëren als een synthese met zijn christelijke geloof.
Tegelijkertijd is zijn muziek universeel en geldt als meeslepend zowel voor gelovigen als voor atheïsten.
Daarom is het terecht dat 2008 wereldwijd in de teken van de muziek van Olivier Messiaen staat. In Haarlem hebben we al een Messiaen-festival in de RK Bavo afgelopen maand gehad. In juli is er aandacht voor de orgelmuziek van Messiaen in Haarlem. Olivier Latry, de gerenommeerde Franse organist geeft een lezing (25 juli) in de Stadsbibliotheek en twee concerten met muziek van Messiaen tijdens het Internationaal Orgelfestival Haarlem.
In het najaar (29 oktober tot 19 november) kunt u een cursus over de muziek van Messiaen volgen in de Stadsbibliotheek Haarlem gegeven door Kees Wisse - meer hierover in augustus.
Als u niet wilt wachten kijkt u naar Toonmeesters een mooie documentaire van Cherry Duyns en Reinbert de Leeuw over componist Olivier Messiaen op Cultura, het digitale themakanaal van de Publieke Omroep . Deze documentaire werd voor de VPRO gemaakt in 1992, het jaar waarin Messiaen stierf.